Rembrandt van Rijn: misschien wel de meest bekende schilder uit Nederland. Maar wie was Rembrandt eigenlijk? Hoe is hij opgegroeid en hoe is zijn interesse voor het schildersvak ontstaan? Deze vragen worden beantwoord in de historische roman Het spel van licht en donker.

Auteur
Matthias Rozemond (1962) woont in Haarlem met zijn vrouw en twee kinderen. Hij studeerde Duitse taal- en letterkunde. Zijn eerste historische roman, het in 2016 verschenen De duivelskunstenaar over Jeroen Bosch, smaakte naar meer. Het volgende project werd Rembrandt van Rijn, waarover hij Het spel van licht en donker schreef.

Synopsis
In Het spel van licht en donker volg je het leven van Rembrandt. Rond 1630 is hij een aankomend schilder in Leiden. Hij deelt het atelier met het grote talent Jan Lievens. Ze zijn concurrenten, maar raken toch ook bevriend. Jaloezie en kameraadschap wisselen elkaar af in deze bijzondere relatie. De steenrijke student Marten Soolmans en het arme straatschoffie Aris van Kindt maken het groepje vrienden compleet.Naast ontwikkelingen op professioneel en vriendschappelijk vlak, krijgt de vriendschap een bijzondere wending als Aris wordt veroordeeld tot de doodstraf. Wat is er voorgevallen?

Schrijfstijl
Rozemond schrijft in de derde persoon en vanuit het perspectief van Rembrandt. Daarbij schuwt hij wat ouderwetse woorden niet. ‘Besognes’, ‘oomlief’, ‘de schout’, ‘beulsmes’. Waar dit had kunnen zorgen voor een zeker gevoel van afstand, is dit absoluut niet gebeurd: het taalgebruik zorgt dat je je in de zeventiende eeuw waant. Omdat Rozemond zijn verhaal niet volledig heeft neergezet middels de wat ouderwetsere woorden, leest het alsnog gemakkelijk en vol vaart.

“Tegen de tijd dat hij weer zijn plek innam achter de ezel, voelde hij de kramp overal, in zijn vingers, tussen zijn slapen, in zijn ziel. (…) Was hij wel echt? Was hij wel in de wieg gelegd voor het kunstenaarschap?“

In deze historische roman weet Rozemond een zekere spanningsboog aan te brengen. Dit doet hij door informatie achter te houden, die mondjesmaat aan de lezer wordt gegeven. Daarbij gaat het om de verdwijning van Rembrandt’s broer, de reden van de doodstaf van Aris, maar ook om het mysterie rondom het schilderij De anatomische les van Dr Nicolaes Tulp. Dit zorgt ervoor dat het boek (heel) lastig weglegt.

Titel
De titel van het boek, Het spel van licht en donker, duidt op contrast en slaat op meerdere manieren terug op het verhaal. Allereerst is daar de voordehand liggende optie: als schilder was Rembrandt constant bezig met schaduw. Waar komt het licht op te vallen? En welke deel van het schilderij hult zich in schaduw? Dit is bijvoorbeeld ook goed terug te zien in zijn De Nachtwacht. Dit is het spel van licht en donker op de meest letterlijke manier.

Ten tweede slaat het ook terug op Rembrandt’s levenswijze: het pad dat hij bewandelde was niet altijd vrij van gevaren en verleidingen. Deze hadden hun weerslag op zijn relaties, op zowel vriendschappelijk als professioneel vlak. Ook hier manoeuvreerde Rembrandt zich door een spel van licht (goed) en donker (kwaad). De beschrijving van dit contrast maakt dat de schilder die meer dan 400 jaar geleden leefde, erg dichtbij de lezer komt te staan.

Ook andere contrasten staan centraal. Zo worden religieuze en financiële tegenstellingen uit de zeventiende eeuw beschreven. Het is interessant om te lezen hoe deze vaak ook vandaag de dag nog relevant zijn.

Rembrandt’s schilderijen in het echt
In Het spel van licht en donker spelen ook Rembrandt’s schilderijen een belangrijke rol. Wanneer je de genoemde schilderijen opzoekt en naast de beschrijving van Rozemond legt, gaat het verhaal nog meer leven. Maar hoe leuk zou het zijn om deze schilderijen in het echt te bewonderen? En zo moeilijk is dat niet: een groot deel van Rembrandt’s schilderijen hangt in Nederlandse musea.

1. In Het Mauritshuis in Den Haag staat het meesterwerk De anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp– hetzelfde schilderij dat ook zo’n belangrijke rol speelt in het boek. Ook diverse andere schilderijen van Rembrandt zijn te zien in de hofstad. Een voorbeeld hiervan is het veel besproken schilderij Saul en David. Wetenschappers ontdekten dat het eerder kapotgesneden en weer samengevoegd was.
2. Tussen 1639 en 1658 woonde Rembrandt in een monumentaal pand aan de Jodenbreestraat in Amsterdam, een locatie die ook in het boek beschreven wordt. Nu is dit de locatie van Museum Het Rembrandthuis, waar het leven van de schilder in al zijn facetten te ontdekken valt. Hier is onder andere een groot aantal etsen van de schilder te zien, evenals tentoonstellingen over Rembrandt en over zijn voorgangers, tijdgenoten en leerlingen.
3. Natuurlijk kan Het Rijksmuseum ook niet ontbreken in dit lijstje. Daar hangt misschien wel het bekendste werk van Rembrandt: De Nachtwacht. Ook Het Joodse Bruidje en De Staalmeesters zijn te zien in dit Amsterdamse museum.

Conclusie
Wat Rozemond in Het spel van licht en donker heeft gedaan is knap: hij heeft de zeventiende-eeuwse Rembrandt van Rijn tot leven gebracht. Na het lezen van dit boek is Rembrandt niet langer alleen een naam, maar ook een mens. Met alle emoties en gevoelens die daarbij horen. Het inkijkje in het leven van de zeventiende eeuw met al zijn contrasten was daarbij verfrissend en zorgt ervoor dat het verhaal in perspectief te plaatsen is. Het spel van licht en donker is een unieke en spannende historische roman, die voor veel leesplezier zorgt. Ook als je normaal gesproken niet zo snel naar een historische roman grijpt!

---

In het kort

Titel: Het spel van licht en donker
Auteur: Matthias Rozemond
Uitgever: Luitingh Sijthoff
Jaar van uitgave: 2018
Aantal pagina’s: 320
Aantal hoofdstukken: 7 (38 subhoofdstukken)
Serie of stand-alone: Stand-alone
Beoordeling:  

---