Het werk van de in Argentinië geboren Samanta Schweblin is alom geprezen: haar verhalenbundel Een mond vol vogels en haar roman Gif werden voor de International Man Booker Prize genomineerd. Net als haar meest recente roman, Duizend ogen (naar het Nederlands vertaald door Eugenie Schoolderman en Arie van der Wal). Waarom dit boek de prijs niet in de wacht sleepte, is een raadsel. De manier waarop Schweblin de lezer laat nadenken over ethiek en privacy door middel van verschillende, prachtig uitgewerkte personages tegen de context van een onbekende werkelijkheid is uit de kunst.

De tekst op om het omslag
In Schweblins roman zijn kentukis de nieuwste rage. Overal ter wereld schaffen mensen ze aan, knullig gefabriceerde panda’s, draakjes of kraaien, surrogaathuisdieren die gezelschap betekenen. De koper beslist welke kentuki hij koopt, maar hij beslist niet over wie degene is die het via software op afstand bestuurt en meekijkt. Alsof je een zwijgende vreemdeling uitnodigt bij je te komen wonen. Voor Alina betekent het troost na een mislukte relatie; Emilia mist haar geëmigreerde zoon, maar heeft via de kentuki van een jonge vrouw toch het idee van huiselijkheid en contact; Enzo koopt een kentuki voor zijn zoontje maar ontwikkelt er zelf een band mee. Twaalf personages over de hele wereld voert Schweblin ten tonele. Gevaar van oversharing en voyeurisme in onze tijd van social media worden met Schweblins kenmerkende touch of horror subtiel en overtuigend beschreven, maar het is de manier waarop ze de bijna pijnlijke kwetsbaarheid en hoop van haar personages beschrijft, die ronduit indrukwekkend is. Haar personages zijn heel overtuigend mensen van vlees en bloed, met alle rommeligheid en onafheid die daarbij komt kijken – op welk continent we ons per personage ook bevinden

Onderdompeling in onbekende kentuki-werkelijkheid
In het boek wisselen vrij korte hoofdstukken wisselen elkaar af. In elk hoofdstuk staat steeds een ander personage centraal, waardoor het soms haast een korte-verhalencollectie lijkt. Enkele personages duiken vaker op, waardoor we hen beter leren kennen. Dat is erg prettig, omdat dit een diepgaander beeld van het leven met kentuki’s biedt. Toch geven ook de personages die slechts in een enkel hoofdstuk worden opgevoerd een prachtige toevoeging aan de wereld van de kentuki’s. Hun ervaringen zijn namelijk vaak extremer, waardoor de lezer zich nog bewuster wordt van de gevaren en aanwinsten van de kentuki’s. 

Door de wisseling in personages weet Schweblin de lezer volledig onder te dompelen in deze nieuwe, onbekende kentuki-werkelijkheid. De manier waarop ze de informatie die nodig is om een goed begrip van deze wereld te krijgen integreert in de verhalen van de verschillende personages is een hele goede. Hierdoor waant de lezer zich daar direct in en wordt niet uit het verhaal gehaald. Hij of zij wordt er alleen maar verder in gezogen, doordat de kennis over deze werkelijkheid steeds rijker wordt.

“Als anoniem zijn op het net de maximale vrijheid van iedere gebruiker was – en bovendien een toestand waar inmiddels vrijwel onmogelijk naar te streven viel – hoe zou het dan voelen om anoniem te zijn in het leven van een ander?“

Wat zou jíj doen als je in de schoenen van de personages stond?
Naast het schetsen van een onbekende wereld waar de lezer zich zo snel in thuis voelt, verdient Schweblin alle lof voor haar fantastische uitwerking van de menselijke psyche. Met ieder personage weet ze een nieuwe blik te werpen op de verschillende ethische vragen die de kentuki’s met zich mee brengen. Mensen verschillen enorm in hun af- en overwegingen en Schweblin weet de lezer haarfijn uit te leggen hoe en waarom. Hoe reageren ze op de schending van privacy? Welke rol willen ze aannemen; het ‘zijn’ of ‘hebben’ van een kentuki? Het scala aan gevoelens en gedachten dan Schweblin belicht is rijk en gaat verder dan de lezer zelf kan bedenken. Dit laat de lezer zelf ook nadenken over zijn of haar overwegingen: wat zou jíj doen als je in de schoenen van de personages stond? Dat Schweblin dat weet te realiseren, is bewonderenswaardig. En dat maakt dit boek interessant, intrigerend én vernieuwend.

Kortom
Over Duizend ogen wil je praten. Het is een boek waar je anderen die het (nog) niet hebben gelezen over wilt vertellen en met anderen die het boek al wel hebben gelezen wil je de inhoud bediscussiëren. De schattige knuffeldieren ogen misschien onschuldig, maar hun impact is dat allerminst. De inhoud is relevant, vernieuwend en deels ook beangstigend. Schweblin’s schrijfstijl en de manier waarop zij aandacht heeft besteed aan de menselijke psyche is uit de kunst. Als je dit jaar nog maar één boek zou kunnen lezen, lees dan Duizend ogen. 

In het kort

Titel: Duizend ogen
Auteur: Samanta Schweblin
Uitgever: Meridiaan
Jaar van uitgave: 2020
Aantal pagina’s: 264
Serie of stand-alone: Stand-alone
Leesfragment: niet beschikbaar
Beoordeling: