De geheugenpolitie – Yoko Ogawa

Yoko Ogawa werd geboren in Okayama, Japan. Ze schreef meerdere romans, novellen, kortverhalen en essays, welke in Japan werden bekroond. Met De geheugenpolitie (naar het Nederlands vertaald door Luk Van Haute) brak ze internationaal door. Zo behaalde het in 2019 de shortlist van de National Book Award for Translated Literature en kwam in 2020 op de shortlist van de International Booker Prize. Het intrigerende omslag sluit naadloos aan bij de inhoud van het boek.

De tekst op het omslag
Op een eiland verdwijnt op mysterieuze wijze steeds meer: hoeden, vogels, boeken, rozen… En de verdwijningen blijven serieuzere proporties aannemen. Telkens wordt het straatbeeld weer wat leger en vertoont het geheugen van de inwoners grotere gaten. De enkelen die blijven herinneren, vrezen voor hun leven. Ze zijn bang voor de draconische geheugenpolitie die de taak heeft over deze collectieve vergetelheid te waken en te zorgen dat wat verdwenen is, vergeten blijft. Vervolgingen zijn aan de orde van de dag. Wanneer een jonge schrijver ontdekt dat haar redacteur in gevaar is voor de geheugenpolitie, maakt ze een schuilplaats onder haar vloer om hem te verbergen. Terwijl angst en verlies hen omringen, klampen ze zich samen vast aan haar schrijven als een laatste redmiddel om het verleden te bewaren.

Intrigerend plot
Ogawa schrijft heel beeldend over een intrigerend fenomeen: de uitwissing van allerlei aspecten. Zodra er “een lichte korreligheid in de lucht” hangt, weten de personages hoe laat het is: het is “het teken van een uitwissing”. Ze weten echter nog niet direct wat er is uitgewist – daar komen ze in de loop van de dag achter. De betekenis van hetgeen dat wordt uitgewist verdwijnt, net als de gevoelens ten opzichte van en de herinnering aan hetgeen dat wordt uitgewist. Dit gebeurt echter door de mensen zelf: zij vernietigen collectief de voorwerpen die worden uitgewist. De Geheime Politie (over de geheugenpolitie wordt met geen woord gerept in het verhaal) is daar om ervoor te zorgen dat een uitwissing grondig gebeurt: huisbezoeken helpen om eventuele achterbleven uitgewiste voorwerpen op te sporen en alsnog te vernietigen. En.. om mensen die zich verzetten tegen de uitwissingen op te pakken. De combinatie hiervan maakt een intrigerend plot: hoe ver zullen de uitwissingen gaan? Kunnen de uitwissingen voorkomen worden? En hoe ver kun je gaan in het verzet?

“Ik ben bang dat het [eiland] alleen maar holler en sponziger wordt, tot het op een keer spoorloos verdwijnt. Heb jij er nooit zo over nagedacht?”

Scherpe personages
Het leven op het eiland doet denken aan totalitarisme: de mensen worden ondergeschikt gemaakt aan het idee van ‘de staat’. Op het eiland is dat natuurlijk het idee van uitwissing. Het wordt in het midden gelaten of dit echt is of slechts een illusie. Ogawa heeft daarmee een prachtige en intrigerende parallel gecreëerd voor iets wat ook in het dagelijks leven plaatsvindt. De personages belichamen hoe verschillende mensen hiermee omgaan: de een verzet zich, de ander accepteert het zonder meer, weer een ander accepteert het maar stelt er wel kritisch vragen bij. Ieder van hen heeft Ogawa scherp weten uit te werken: ieders keuzes en gedachten zijn logisch en goed inleefbaar, terwijl de lezer zich met de een waarschijnlijk beter kan identificeren dan met de ander. Ook ieders omgang met verlies is daarbij interessant. De wisselwerking tussen de personages zorgt voor een goed verhaal.

Kortom
De geheugenpolitie is vernieuwend en biedt interessante perspectieven. De beeldende schrijfstijl van Ogawa zorgt ervoor dat de lezer zich moeiteloos kan inleven in een wereld die niet de zijne is. Elke uitwissing wordt namelijk heel concreet gemaakt. Over het slot zal de lezer nog lang nadenken; De geheugenpolitie blijft je bij.

Beoordeling