In 2016 trad Lize Spit de wereld van de literatuur binnen: ze debuteerde met haar roman Het smelt en dat bleef niet onopgemerkt. Haar debuut werd bijvoorbeeld genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs en het won de Bronzen Uil. Inmiddels is de tweede roman van deze Vlaamse auteur verschenen: Ik ben er niet. Superlatieven vinden om de leeservaring goed te beschrijven, voelt als een onmogelijke opgave.

De tekst op het omslag
‘Wij waren de twee scheefgezakte pilaren die, zodra je ze tegen elkaar aan deed leunen, steviger zouden staan dan één ongeschonden, op zichzelf staande pilaar ooit kon. Het zou goed komen met ons, zolang we samen bleven.’ De Brusselse Leo is tien jaar samen met haar vriend Simon. Verbonden door een moeizame jeugd, heeft het koppel weinig anders nodig dan elkaar. Tot alles kantelt: Simon komt midden in de nacht thuis en lijkt vanaf dat moment iemand anders. Langzaam valt Leo’s minutieus opgebouwde bestaan uiteen, tot het punt waarop het gevaarlijk wordt.

De lezer wórdt Leo
De kracht van Ik ben er niet schuilt in de taal en in de personages. Waar Spit uitzonderlijk in slaagt, is  het overbruggen van de grens tussen de personages en de lezer. Het is zo intens, de lezer beleeft het verhaal alsof het het zijne is. De manier waarop Spit Leo’s emoties -hulpeloosheid, angst, schaamte, trots, verdriet, afgunst- ten opzichte van Simon beschrijft, is erg treffend. De wisseling in emoties en het soms niet weten wat te voelen, is door middel van metaforen krachtig neergezet. Spit gebruikt daar namelijk prachtige metaforen voor. Vulkaanuitbarstingen, Wally van Waar is Wally? en eieren maken de invloed van Simon’s geestelijke gesteldheid op Leo duidelijk. Zo kan de lezer zich de situatie onmiskenbaar voorstellen, zelfs als hij zich daar nooit in heeft bevonden. De afstand tussen de lezer en Leo wordt daardoor minimaal. Anders gezegd: de lezer wórdt Leo.

“Hij bewoog zich door het huis als een stukje verdwaalde eierschaal in losgeklopt eiwit, elke keer dat ik er mijn vinger op wilde leggen vond hij een manier om eronderuit te glippen.“

Verfijnd, beeldend en soms haast poëtisch
Naast schitterende personages, weet Spit haar verhaal ook krachtig op te bouwen. De wisseling in tijd is sterk. Het onheil dat al vanaf de eerste pagina door de zinnen heen sluimert, wordt sterker en sterker. Het is voor de lezer alleen maar wachten totdat het liefdesverhaal verandert in een drama. Hiervoor verdient Spit’s scherpe, directe pen opnieuw alle lof. Op een verfijnde, beeldende en soms haast poëtische manier wordt het schokkende, gevoelige, maar bovenal trieste verhaal overgebracht op de lezer. Avocadolepels, tattoo’s en scrabble zijn na dit boek niet meer hetzelfde. Ook de titel draagt daaraan bij. Voor het lezen van het boek is deze mooi; na het lezen van het boek is deze prachtig. Door Ik ben er niet is de lezer er ook even niet meer: ze wordt volledig opgeslokt en in de greep gehouden door de levens van Leo en  Simon. Simon is er niet meer, omdat hij niet langer zichzelf is door de psychische aandoening die zich meester van hem maakt. En dan Leo. Leo is er niet meer, omdat de eerdergenoemde emoties  en de nieuwe Simon haar een ander mens maken. Ze wordt een schaduw van zichzelf, precies zoals wordt verbeeld op het omslag.

Kortom
Ik ben er niet is indrukwekkend en uniek. De personages, de titel, de schrijfstijl, het omslag – elk onderdeel is even mooi. Waar Spit’s Het smelt schuurde op plekken waar de lezer het liever niet heeft, schuurt Ik ben er niet precies voldoende om tot glans te komen. Glans van tranen, van al het gevoel dat in dit boek is gelegd, en van het kunnen ontdekken van een wereld die eerder nog niet zo helder belicht werd. Ik ben er niet moet door iedereen gelezen worden.

P.S. Lees ook dit fantastische interview van Thomas de Veen met Spit dat in het NRC verscheen. Hierin licht ze haar schrijfproces en de bronnen waar ze voor het schrijven van dit boek uit putte, toe.

---

Beoordeling

---

---

Vergelijkbare boeken

---