Naar het paradijs – Hanya Yanagihara

Hanya Yanagihara groeide op in Hawaii en Texas. Ze woont en werkt in New York. Haar debuut Notities uit de jungle werd lovend ontvangen, maar haar tweede roman – Een klein leven – zorgde voor haar internationale doorbraak. Het kwam op de shortlist van de National Book Award en de Booker Prize. Inmiddels is het derde werk van haar hand verschenen, Naar het paradijs (uit het Engels vertaald door Inger Limburg en Lucie van Rooijen). Dit boek bestaat uit drie verhalen, met thema’s die de lezer aan het denken zetten, maar die de aandacht van de lezer niet altijd weten vast te houden.

De tekst op het omslag
Naar het paradijs is een gewaagde, briljante roman die drie eeuwen beslaat en ons drie verschillende versies van Amerika laat zien. Over liefde, familie, verlies en de ongrijpbare belofte van een utopie. Samen vormen deze drie delen een fascinerende, ingenieuze symfonie waarin terugkerende details en thema’s elkaar versterken: een herenhuis aan Washington Square Park in Greenwich Village; ziektes en behandelingen die een afschuwelijke tol eisen; rijkdom en armoede; sterk versus zwak; rassenvraagstukken; de betekenis van familiebanden en nationaal bewustzijn; de gevaarlijke hoogmoed van machthebbers én van opstandelingen; het verlangen naar een plek in een aards paradijs en het groeiende besef dat zo’n plek niet kan bestaan. Want wat de personages verenigt, is dat ze worstelen met dat wat ons menselijk maakt: angst, liefde, schaamte, afhankelijkheid, eenzaamheid.

Maar, waar gaan de drie delen over?
Het eerste verhaal speelt zich af in New York in 1893 en heeft veel weg van een coming-of-age verhaal, met een centrale rol voor romantiek. Voor David, een rijke en welgestelde vrijgezel, wordt een huwelijke gearrangeerd met de oudere, rijke Charles. Hij wordt echter verliefd op de arme muziekleraar Edward. Het tweede verhaal neemt ons mee naar New York vanaf 1990. Hier heeft de jonge Hawaiiaanse David (overigens niet dezelfde als in het eerste verhaal) een affaire met Charles, een rijke advocaat hoog in rang. De lezer leert meer over de affaire én David’s geschiedenis, ook door de ogen van de vader van David. Het derde verhaal vindt weer 100 jaar later plaats, in 2090, en is wat distopisch en doet door de pandemie die centraal staat denken aan de wereld waarin we nu leven. Dit verhaal beslaat de helft van het boek en draait om een Charlie die de affaires van haar man David en de rol van haar vader en grootvader in de pandemie wil ontrafelen.

Overeenkomsten in de drie delen: terugkerende thema’s en elementen
De drie delen voelen haast als afzonderlijke romans. Ze zouden goed los te lezen zijn. De overeenkomsten zijn te vinden in behandelde thema’s, zoals de liefde, familie, ras en sociaal-economische status. Door verhalen-in-verhalen (door bijvoorbeeld het ophalen van herinneringen, of een vluchtige vertelling van een bijpersonage) komen deze altijd aan bod. Ook hebben de personages in de verschillende delen dezelfde naam. Het gaat echter niet om dezelfde personages. Dit leest eerst verwarrend, vooral bij de overgang tussen de verschillende delen. Gelukkig went dat ook vanzelf. De techniek die Yanagihara hier gebruikt, doet denken aan die van John Boyne in Een reiziger. Een andere overeenkomst is dat de lezer zich in elk deel in een bekende wereld waant, die net ‘anders’ is. Ook zijn er vele terugkerende elementen, zoals het huis aan Washington Square.

“En als dit nu eens zijn hemel was? Zou hij die dan als zodanig herkennen? Misschien niet. Hij wist wel dat de plek waar hij vandaan kwam niet zijn hemel was, maar die van iemand anders. De zijne was elders en zou zich niet zomaar aan hem openbaren: hij moest hem zelf zien te vinden.”

Verschillen in de drie delen: een andere tijd en kracht van het verhaal
Naast overeenkomsten zijn er uiteraard ook sterke verschillen. Niet alleen de overduidelijke, zoals een andere tijd, maar misschien nog wel sterker in de kracht van de verhalen. Het eerste verhaal las het vlotst. De lezer mocht dicht(er)bij de personages komen. Het was erg jammer dat het opeens ‘ophield’ – ik had graag meer gelezen over het verloop en de ontwikkeling van de personages. In deel twee was de afstand groter. De balans tussen detail en snelheid sloeg hier nog net niet negatief uit. In het derde deel gebeurde dat wel: het verhaal werd langdradiger. De lezer komt in de verleiding om diagonaal te lezen en kon die verleiding niet altijd weerstaan. Yanagihara raakt daar – in elk geval deze – lezer kwijt.

Kortom
Naar het paradijs is een maatschappelijk relevante roman, die drie verschillende versies van een mogelijk Amerika laat zien. Yanagihara laat zien dat ze de kunst van schrijven verstaat. De woorden die ze aaneenrijgt tot zinnen lijken stuk voor stuk weloverwogen gekozen. De drie delen voelen als afzonderlijke romans, waarbij de vaak plotselinge afloop wel eens teleurstelt. Het verhaal is wat langdradig en kan de aandacht van de lezer niet altijd vasthouden. Maar dat het een bijzonder boek is, staat vast. Yanagihara laat de lezer nadenken over zichzelf en (zijn of haar positie in) de maatschappij.

Beoordeling