Shuggie Bain – Douglas Stuart

De jeugd van de Schotse Douglas Stuart vormde de basis voor zijn debuutroman Shuggie Bain. Hij schreef het “uit heimwee naar Glasgow, uit een gevoel van verlies en verdriet“. Nadat zijn manuscript bij 32(!) uitgeverijen werd afgewezen, kon zijn verhaal eindelijk met de wereld gedeeld worden. En de wereld was onder de indruk: Shuggie Bain belandde onder andere op de shortlist van de National Book Award en won de Booker Prize in 2020. Nu is het boek ook in het Nederlands te lezen (vertaald door Inger Limburg en Lucie van Rooijen) en dat is een zegen!

De tekst op het omslag
Hugh ‘Shuggie’ Bain brengt in de jaren tachtig zijn jeugd door in een vervallen sociale huurwoning in Glasgow. Agnes, zijn moeder, is alles voor Shuggie. Zij behoudt haar trots door er altijd goed uit te zien. Toch zoekt ze steeds vaker troost in drank. Shuggie probeert intussen uit alle macht normaal te zijn, ook al ziet iedereen dat hij ‘anders’ is dan de andere jongens. Agnes steunt haar zoon, maar haar verslaving begint alles te overschaduwen, zelfs de liefde voor haar Shuggie.

De onderkant van de Schotse samenleving
Het verhaal speelt zich af aan de onderkant van de samenleving in Glasglow. Sociale huurwoningen, bonnenboekjes voor de kinderbijslag en munten voor de kijk- en gasmeter zijn aan de orde van de dag. De beschrijvingen van verlaten mijnen en volksbuurten zijn beeldend. Het heerlijke accent brengt een extra dimensie aan het verhaal. In de Nederlandse vertaling is ervoor gekozen om bepaalde elementen uit Nederlandse dialecten toe te passen op “de ‘platte’ passages”. Dit gebeurt bijvoorbeeld door “het weglaten van de eind-n (wete in plaats van weten)” en “het gebruik van de apostrof om het inslikken van bepaalde klanken weer te geven (z’n in plaats van zijn)”. Het beïnvloedt de leeservaring zó positief: het zorgt er namelijk voor dat de lezer zich het leven in de achterstandswijk nog beter kan voorstellen dan alleen op basis van beschrijvingen had gekund.

“Hij liet haar huilen, hij liet haar praten en hij sprak haar niet tegen toen ze zich uitputte in mooie beloftes waarvan hij nu al wist dat ze ze niet kon nakomen.”

Agnes
Hoewel het boek de titel Shuggie Bain draagt, had het ook Familie Bain of Agnes Bain mogen heten. Tot zeker halverwege het boek ligt de focus namelijk op Shuggie’s moeder. Agnes’ wens om gelukkig te worden, haar verleden, haar tot in de puntjes verzorgde uiterlijk, haar pijn, het inslaan van haar eigen glazen: het is hartverscheurend. De lezer kan zich zo goed inleven in haar keuzes, zelfs in haar keuze voor overmatig drankgebruik. Helemaal gezien de effecten hiervan op haar omgeving. Haar kinderen gaan thuis ontwijken; ze kunnen het niet aan om hun moeder dronken te ervaren. Door de ogen van zoon Leek ervaart de lezer dit het sterkst. Voor Shuggie geldt dit niet.

Shuggie
Shuggie is anders. Dat is al zo op jonge leeftijd. Hij praat netjes (zoals geleerd door zijn moeder). Hij loopt met wiegende heupen. Hij kleedt zich keurig (net als zijn moeder). Hij speelt graag met poppen en pony’s. Maar.. anders-zijn wordt niet gewaardeerd in de buurten waar hij opgroeit. Hij wordt gepest, getreiterd en misbruikt . Niet alleen om wie hij is, maar ook om wie zijn moeder is: een dronkaard die zichzelf meermaals voor gek zet. Shuggie’s onvoorwaardelijke liefde voor zijn moeder is daardoor des te bijzonderder. Hij zorgt voor haar en gaat daar zelf deels aan ten onder. De dynamiek tussen hen is ongekend: vol liefde, maar o zo desastreus. De passage waarin Shuggie bij de dronken en verdrietige Agnes in bed gaat liggen, en zijn tenen in haar tenen verstrengeld, zal menig lezer bijblijven en tot tranen toe roeren.

Kortom
Shuggie Bain is prachtig. De combinatie van de heldere, beeldende beschrijvingen van de context en de dialogen-in-accent, laten de lezer zich moeiteloos in het Glasgow van de jaren ’80 wanen. Het verhaal is niet snel en hangt niet van grote gebeurtenissen aan elkaar. Het zijn de kwetsbare sfeer en de intense dynamiek tussen moeder en zoon die de lezer overrompelen. De Bains zullen zonder twijfel een plek in het hart van de lezer veroveren. Een absolute aanrader!

Op zoek naar meer informatie over Douglas Stuart en het schrijfproces van Shuggie Bain? Lees dan bijvoorbeeld het interview met Stuart in Trouw, de Volkskrant of het Parool.

Beoordeling